اهمیت استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی ایرانی

سولفات مس (Copper sulfate) یک ترکیب معدنی است و همان‌طور که از نامش پیدا است، از ترکیب مس و سولفات تشکیل می‌شود و در شکل مایع یا پودر، به آن سولفات مس بیسیک، قارچ‌کش مس BSC، سولفات پایه CP یا سولفات مس ترای‌بیسیک می‌گویند. این ترکیب در شکل جامد و با ساختار کریستالی، به‌دلیل رنگ آبی زیبایی که دارد، به سنگ آبی یا ویتریول آبی یا در فارسی به کات کبود معروف است. در این شکل، از سولفات مس به‌عنوان یک ماده خام برای تولید انواع دیگری از نمک‌های پایه مسی استفاده می‌شود. به‌طور کلی، سولفات مس برای توقف رشد قارچ و باکتری از قدیم‌الایام توسط بشر مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما این ترکیب، کاربردهای دیگری هم در علم پزشکی دارد. در این مقاله مزایای سولفات مس و موارد استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی مورد بحث قرار می‌گیرد. همچنین خواهیم دید هنگام انتخاب یک محصول بر پایه سولفات مس، باید به چه نکاتی توجه کرد و نحوه برخورد ایمن با این ماده چیست؟ با ما همراه باشید.

تاریخچه استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی

اولین استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی، به پاپیروس اسمیت (یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های شناخته‌شده در تاریخ بشر) بازمی‌گردد. این پاپیروس، یک متن پزشکی مصری است که بین 2600 تا 2200 پیش‌از میلاد نوشته شده است و استفاده از مس را برای ضدعفونی‌کردن زخم‌های سینه و استریل‌کردن آب آشامیدنی ثبت کرده است.

دیگر گزارش‌های اولیه از کاربردهای دارویی سولفات مس، در پاپیروس ابرس، نوشته‌شده در حدود 1500 پیش‌از میلاد یافت می‌شود. در این پاپیروس، استفاده از ترکیبات مس برای درمان سردرد، لرزش اندام‌ها (شاید منظورشان بیماری صرع بوده باشد)، زخم‌های سوختگی، خارش و درمان برخی از توده‌های گردنی (که احتمالاً جوش بوده‌اند) توصیه می‌شد. در قرن اول پس‌از میلاد هم در روم باستان، دیوسکوریدس در کتاب De Materia Medica، روشی را برای ساختن رنگدانه سبز رنگی به نام verdigris با قراردادن فلز مس در معرض بخارات سرکه در حال جوش توصیف کرد. در این فرایند، استات مس آبی و سبز روی سطح مس تشکیل می‌شود. Verdigris و سولفات مس در آن زمان برای درمان بیماری‌های چشمی، مانند چشم‌های خونی، چشم‌های ملتهب، چربی در چشم و آب مروارید استفاده می‌شدند.

از دیگر انواع استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی، می‌توان به کتاب‌های بقراط اشاره کرد. در مجموعه بقراط، مس برای درمان زخم‌های پای مرتبط با رگ‌های واریسی توصیه می‌شود. یونانیان برای جلوگیری از عفونت زخم‌های تازه، پودر خشکی متشکل از اکسید مس و سولفات مس را روی زخم می‌پاشیدند.

یکی دیگر از درمان‌های ضدعفونی‌کننده زخم در آن زمان، مخلوط جوشانده عسل و اکسید مس قرمز بود. یونانیان به‌راحتی به مس دسترسی داشتند؛ زیرا این فلز به‌وفور در جزیره کیپروس (قبرس) در دسترس بود و جالب است بدانید که نام لاتین مس (cuprum) هم از نام همین جزیره گرفته شده است.

در ادامه و تا زمانی که پزشک رومی، آولوس کورنلیوس سلسوس، در دوران حکومت تیبریوس (14 تا 37 میلادی) شروع به طبابت کرد، مس و مشتقات آن به‌عنوان یک داروی مهم در دارونامه پزشکان به‌خوبی تثبیت شده بودند.

در سری کتاب‌های سلسوس به نام De Medicina، مقاصد پزشکی متعددی را که مس برای آن‌ها استفاده می‌شد، به‌همراه روش تهیه و شکل مؤثر مس برای هر بیماری فهرست می‌کنند. به‌عنوان مثال، او برای درمان بیماری‌های مقاربتی، یک دارو متشکل از فلفل، مر، زعفران، سولفید آنتیموان پخته‌شده و سولفات و اکسید مس تجویز کرد. این مواد ابتدا در شراب خشک می‌کوبیدند و پس‌از خشک‌شدن، دوباره در شراب کشمش کوبیده و تا خشک‌شدن، گرم می‌شدند.

پس‌از او هم پزشکی به نام پلینی (23 تا 79 میلادی)، تعدادی از درمان‌های مربوط به مس را توصیف کرد؛ مثلاً اکسید مس سیاه همراه با عسل برای ازبین‌بردن کرم‌های روده تجویز می‌شد. این محلول پس‌از رقیق‌شدن به‌عنوان قطره در بینی تزریق می‌شد تا سر را از عفونت‌ها پاک کند و وقتی با عسل یا آب عسل مصرف می‌شد، معده را پاکسازی می‌کرد.

در دنیای جدیدتر، آزتک‌ها نیز از مس برای مقاصد پزشکی استفاده می‌کردند. پس‌از فتح امریکا توسط استعمارگران، فردی به نام دان فرانسیسکو د مندوزا، دو پزشک خبره آزتک را مأمور کرد تا درمان‌های داروشناسی را که توسط آزتک‌ها در زمان فتح اسپانیا شناخته شده بود، در کتابی ثبت کنند. این دو پزشک در کتاب خود نوشته‌اند که بومیان امریکا از زمان‌های باستان برای درمان فوسیوم کالور (گرمای گلو یا گلودرد)، غرغره با مخلوطی از مواد حاوی مس را تجویز می‌کردند.

اهمیت استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی ایرانی

بیایید نگاهی به نحوه استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی کشور خودمان بیندازیم. در هند و ایران باستان از مس و سولفات مس برای درمان بیماری‌های ریوی استفاده می‌شد. یک کتاب قرن دهمی به نام Liber Fundamentorum Pharmacologiae، استفاده از ترکیبات مس را برای اهداف دارویی در ایران باستان توصیف می‌کند؛ مثلاً ایرانی‌ها پودر مالاکیت را روی جوش می‌پاشیدند، استات مس و همچنین اکسید و سولفات مس را برای بیماری‌های چشم و ازبین‌بردن صفرای زرد استفاده می‌کردند. قبایل عشایری مغولستان هم زخم‌های مقاربتی را با سولفات مس خوراکی التیام می‌دادند.

فواید و عوارض جانبی استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی

بااین‌حال، استفاده از سولفات مس در مصارف پزشکی سنتی فواید و عوارض به‌خصوصی هم داشته که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

فواید استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی

برخی از فواید استفاده این ماده، در فهرست زیر بیان شده‌اند:

1. خواص ضدعفونی‌کننده و ضدباکتریایی: سولفات مس برای استریل‌کردن زخم‌ها و جلوگیری از عفونت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته و در درمان زخم‌های پا، به‌خصوص زخم‌های مرتبط با واریس مؤثر بوده است.
2. درمان بیماری‌های چشمی: درمان بیماری‌های چشمی، مانند چشم‌های خون‌گرفته، ملتهب و آب مروارید؛
3. درمان مشکلات گوارشی و انگل‌ها: ازبین‌بردن کرم‌های روده و پاکسازی معده از سولفات مس؛
4. خواص ضدالتهابی: درمان بیماری‌هایی، مانند آرتروز، تب روماتیسمی و مشکلات مفصلی و عصبی؛
5. کاربرد در بیماری‌های پوستی: درمان بیماری‌های پوستی، مانند اگزما، زردزخم و زخم‌های مزمن؛
6. تقویت سیستم ایمنی: استفاده از سولفات مس به‌عنوان تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن مطرح بوده است؛ چراکه مشاهده شده افرادی که در معرض مس هستند کمتر به بیماری‌هایی مانند وبا مبتلا می‌شوند.

بیشتر بخوانید: کار با سولفات مس

عوارض جانبی استفاده از سولفات مس

عوارض جانبی استفاده از این ماده به‌شرح زیر است:

1. سمیت و مسمومیت: مصرف بیش‌ازحد سولفات مس می‌تواند منجربه مسمومیت و مشکلات جدی، مانند تهوع، استفراغ، درد شکمی و آسیب به کبد و کلیه شود. برخی از این مشکلات حتی در زمان‌های گذشته هم توسط پزشکان کشف شده بودند.
2. تحریک پوستی و مخاطی: تماس مستقیم سولفات مس با پوست و غشاهای مخاطی، می‌تواند منجر به تحریک، سوختگی و آسیب‌های بافتی شود.
3. آسیب به دستگاه گوارش: مصرف داخلی سولفات مس، بدون نظارت پزشکی ممکن است باعث آسیب به مخاط معده و روده‌ها شود.
4. تداخل با جذب سایر مواد معدنی: مصرف مداوم و طولانی‌مدت سولفات مس، می‌تواند جذب سایر مواد معدنی ضروری مانند روی و آهن را مختل کند.
5. عوارض عصبی و روانی: در برخی موارد، مسمومیت با مس می‌تواند منجر به عوارض عصبی و روانی مانند گیجی، افسردگی و اختلالات حرکتی شود.

آیا سولفات مس در پزشکی مدرن هم کاربرد دارد؟

اگرچه استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی بسیار گسترده بوده است، اما امروزه این ماده به‌دلیل امکان بروز مسمومیت در انسان، کاربرد پزشکی کمتری نسبت به گذشته دارد. باوجوداین، هنوز در برخی از کرم‌ها و پمادهای موضعی، از این ماده برای آثار ضدباکتریایی و ضدقارچی استفاده می‌شود. این ماده در تهیه برخی از ترکیبات دارویی و همچنین در تحقیقات مربوط به بیماری‌های عفونی و سیستم ایمنی بدن به‌کار می‌رود.

درحال‌حاضر بزرگ‌ترین استفاده از سولفات مس، برای کنترل رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در میوه‌ها، سبزیجات و سایر محصولات است؛ زیرا از سال 1956 استفاده از سولفات مس برای استفاده از آفت‌کش‌ها در ایالات متحده مورد تأیید قرار گرفته است.

سولفات مس، کپک روی برگ درختان را از بین می‌برد و از فاسدشدن گیاهان جلوگیری می‌کند؛ زیرا این ماده به پروتئین‌های قارچ‌ها متصل می‌شود و به سلول‌های آن‌ها آسیب می‌رساند و باعث مرگ آن‌ها می‌شود. سولفات مس هنگامی که با آهک و آب ترکیب شود (مخلوطی به نام بوردو)، به‌عنوان یک قارچ‌کش عمل می‌کند و برای محافظت از بذر گیاهان استفاده می‌شود.

سولفات مس به‌منظور کمک به سلامت و ایمنی عمومی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مثلاً این ماده، جلبک‌ها و باکتری‌های موجود در استخرها را از بین می‌برد. علاوه‌براین، برای جلوگیری از بیماری پای ورزشکار (یک عفونت قارچی که در بین انگشتان پا رشد می‌کند)، در محیط‌های گرم مانند استخرهای سرپوشیده از سولفات مس استفاده می‌شود. برای این منظور، سولفات مس را در مواد سازنده کفپوش‌های سالن‌های دوش، اتاق‌های رختکن و استخرها وارد می‌کنند تا در این مناطق باکتری‌ها قادر به زندگی روی کفپوش نباشند.

بیشتر بخوانید: کاربرد سولفات مس در پزشکی

خدمات و محصولات شیمیایی صنعتی آپادانا پارسه زنجان

شرکت آپادانا پارسه زنجان شیمی در زمینه تولید و عرضه انواع محصولات شیمیایی صنعتی فعالیت می‌کند. این شرکت در سال ۱۳۷۶ با هدف ارائه خدمات و محصولات شیمیایی در زنجان تأسیس و به‌دلیل تعهد به کیفیت و خدمات برتر، به یکی از تولیدکنندگان برتر در این حوزه تبدیل شده است.

محصولات اصلی این شرکت، شامل انواع سولفات مس است که در شکل‌های مختلف مانند سولفات مس صنعتی، کریستالی، پودری و شکری تولید می‌شود. سولفات مس آپادانا پارسه زنجان با خلوص بالا و بدون استفاده از اسیدنیتریک تولید می‌شود؛ درنتیجه تأثیرات زیست‌محیطی این ماده شیمیایی، کاهش محسوسی می‌یابد. سولفات مس تولیدی در شرکت آپادانا پارسه زنجان، در صنایع مختلف کاربرد دارد:

• کشاورزی: به‌عنوان یک ریزمغذی برای گیاهان و بهبود کیفیت خاک استفاده می‌شود.
• دامداری و طیور: برای تغذیه دام و طیور، به‌عنوان منبع مس استفاده می‌شود.
• آبکاری: در فرایندهای آبکاری فلزات به‌کار می‌رود.
• صنایع رنگ و رزین: به‌عنوان یک ماده اصلی در تولید رنگ‌ها و رزین‌ها استفاده می‌شود.

این شرکت علاوه‌بر تولید داخلی، محصولات خود را به چندین کشور نیز صادر می‌کند و با تولید سالانه بیش‌از هزار تن مواد شیمیایی، نقش مهمی در بازارهای داخلی و بین‌المللی دارد. برای اطلاع از بهترین قیمت سولفات مس و خرید سولفات مس می‌توانید از طریق اطلاعات تماس که در پایین همین صفحه وجود دارند، با کارشناسان ما تماس بگیرید و مشاوره تخصصی رایگان دریافت کنید.

شناخت انسان از سولفات مس آنچنان قدمت دارد که نام این ماده در اولین کتاب پزشکی نوشته‌شده به دست بشر دیده می‌شود. استفاده از سولفات مس در پزشکی سنتی بسیار رایج بوده است و هنوز هم انسان از این ماده در پزشکی نوین و چندین کاربرد عمومی دیگر استفاده می‌کند.

منبع +++